नेपालको अर्थतन्त्र र वित्तीय क्षेत्रका संरचनागत सुधारका लागि गभर्नर अधिकारीको सुझावहरु

काठमाडौं । नेपालको अर्थतन्त्रलाई अझ सुदृढ र उत्पादनमुखी बनाउन संरचनागत सुधारको आवश्यकता छ। यसका लागि बैंकिंग क्षेत्रसँग रहेको वित्तीय साधनलाई उत्पादनशील क्षेत्रतर्फ परिचालन गर्ने व्यवस्थालाई निरन्तरता दिनुपर्नेछ। नेपालको अर्थतन्त्र विगत लामो समयदेखि विप्रेषण, आयात र उपभोगमा केन्द्रित भइरहेको छ। यसले गर्दा कर्जाको माग पनि मुख्यतया आयात र व्यापारका लागि भएको छ। तर, संरचनात्मक सुधारमार्फत मुलुकका आर्थिक गतिविधिहरूलाई उत्पादनशील क्षेत्रमा डोर्याउन सकिएमा मात्र कर्जाको माग वृद्धि हुनसक्छ र वित्तीय क्षेत्रले आर्थिक वृद्धि र रोजगारी सिर्जनामा थप योगदान पुर्याउन सक्छ।

सस्तो कर्जा र उत्पादन क्षेत्रको लागि सुविधाजनक नीति अपनाउनाले नेपालका बैंकहरूलाई उत्पादनशील क्षेत्रमा लगानी गर्ने वातावरण मिल्न सक्छ। यसरी, वित्तीय क्षेत्रलाई थप गतिशील र प्रभावकारी बनाउने आवश्यक छ।

मौद्रिक नीति र यसको प्रभावकारी कार्यान्वयन

हालै कार्यान्वयनमा ल्याइएको मौद्रिक नीति तथा सुझाव समितिको भूमिकालाई थप सशक्त बनाउनु पर्छ। मौद्रिक नीतिको आधुनिकीकरण गर्दै प्रसारण संयन्त्रलाई थप सक्षम बनाउने आवश्यकता छ। यसका साथै, मौद्रिक नीतिका सीमिततासमेत जनतालाई बुझाउन सकिने हो भने यसले आफ्नो प्रमुख दायित्वलाई प्रभावकारी ढंगले निर्वाह गर्न सजिलो हुनेछ। अहिले सम्मको मौद्रिक नीति, विदेशी विनिमय नीति, नियामकीय नीति आदि अलग गरिनुपर्ने प्रयास भइरहेको छ। यसले केन्द्रीय बैंकको सञ्चारलाई थप प्रभावकारी बनाउने र बैंकका नीतिगत व्यवस्थाबारे आम सरोकारवालामा सजगता ल्याउनेछ।

विदेशी विनिमय र स्थिर विनिमय दर

नेपाल र भारतको मुद्रासम्बन्धी स्थिर विनिमय दरको व्यवस्था लामो समयदेखि कायम रहेको छ। नेपाल र भारतको अर्थतन्त्रको संरचनामा भएको परिवर्तनसँग मेल खाने गरी यो व्यवस्था पुनरावलोकन गर्नु आवश्यक छ। वर्तमान स्थितिमा विस्तृत अध्ययन गरी यसमा आवश्यक सुधार गरिनु पर्छ।

जलवायु परिवर्तन र हरित रूपान्तरण

जलवायु परिवर्तनका असरलाई ध्यानमा राख्दै नेपालले आफ्नो अर्थतन्त्रको हरित रूपान्तरणको कार्यलाई प्रगति गर्नुपर्नेछ। यसका लागि, यससम्बन्धी तय गरिएको दस्तावेजलाई राष्ट्रिय स्तरमा मान्यता दिने र कार्यान्वयनमा जोड दिने पहल निरन्तरता दिनु पर्छ।

वित्तीय क्षेत्रको नियमन र जोखिम व्यवस्थापन

वित्तीय क्षेत्रको नियमन र सुपरिवेक्षणलाई थप प्रभावकारी बनाउन निरन्तर सुधार आवश्यक छ। जोखिम केन्द्रित सुपरिवेक्षणलाई प्राथमिकता दिनुपर्नेछ जसले वित्तीय संस्थाहरूलाई दिगो र सुरक्षित बनाउँछ। यसका अतिरिक्त, समस्याग्रस्त संस्थाहरूको विशेष निगरानी गर्ने व्यवस्था मिलाउनु पर्छ।

विद्युतीय भुक्तानी र यसको सुरक्षित प्रयोग

पछिल्ला वर्षहरूमा विद्युतीय भुक्तानीको प्रयोग बढेको छ, जसले नोटहरूको चलनचल्तीमा कमी ल्याएको छ। तथापि, यस वर्ष पुनः चलनचल्तीमा वृद्धि भएको छ। यस सन्दर्भमा, विद्युतीय भुक्तानीको सुरक्षा र सजिलो प्रयोगका लागि विभिन्न कदम चाल्नुपर्नेछ। साइबर सुरक्षा, वित्तीय साक्षरता र ग्राहक संरक्षणमा निरन्तर ध्यान दिनु पर्छ।

कृत्रिम बौद्धिकताको प्रयोग

नेपालको वित्तीय क्षेत्रमा कृत्रिम बौद्धिकताको प्रयोग बढ्दो भइरहेको छ। यसको उपयोगलाई व्यवस्थित गर्न, आवश्यक मार्गदर्शन र नीति निर्माण गर्दै निगरानी गर्नुपर्नेछ। यसले बैंक र वित्तीय संस्थाहरूको कामलाई सहज र द्रुत बनाउँछ।

धितोपत्र बजार र वित्तीय सुपरिवेक्षण

धितोपत्र बजारमा बैंक र वित्तीय संस्थाको ऋण लगानी कम गर्दै मार्जिन ट्रेडिंगको अवधारणा अपनाउनुपर्ने छ। यसका लागि, नेपाल राष्ट्र बैंकले धितोपत्र दलाल कम्पनीहरूलाई मार्जिन ट्रेडिंग सुविधाको उपलब्धता सुनिश्चित गरेको छ। पुँजी बजारका अन्य सरोकारवाला निकायहरूसँग समन्वय गरेर यो प्रक्रिया प्रभावकारी बनाउनु पर्छ।

केन्द्रीय बैंकको भूमिकाको सुदृढीकरण

केन्द्रीय बैंकको भूमिकालाई संघीय संरचनाअनुसार थप सशक्त बनाउनु पर्छ। विद्युतीय भुक्तानीको बढ्दो उपयोगका कारण प्रदेश कार्यालयहरूको कार्यमा कमी आउन थालेको छ। त्यसैले, प्रदेश कार्यालयहरूलाई भौतिक पूर्वाधार र जनशक्ति क्षमता विकासमा जोड दिनुपर्नेछ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका प्रमुख कार्यहरू

नेपाल राष्ट्र बैंकले आफ्ना कार्यहरूको प्रभावकारीता र दक्षतामा वृद्धि गर्न भौतिक संरचना र कार्यप्रणाली सुधार गर्न प्रयासरत छ। बैंकको भौतिक संरचना निर्माण कार्य तीव्र गतिको छ र केही कार्यालयहरूको पुनर्निर्माण सम्पन्न भएको छ। यससँगै, बैंकको तथ्याबक विभाग र सूचना प्रविधिको सुरक्षा जोखिम व्यवस्थापनका लागि नयाँ संरचनाहरू स्थापना गरिनुपर्नेछ।

यसरी, नेपालको वित्तीय क्षेत्रको समग्र सुधारका लागि यी सबै प्रयासहरू महत्त्वपूर्ण छन् र यसलाई निरन्तरता दिनु आवश्यक छ।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सम्बन्धित समाचार

गरिब देशहरुको सहयोगका लागि विश्व बैंकको ९३ अर्ब डलरको वित्तीय प्याकेज

१० वाणिज्य बैंकले ४ महिनामै कमाए अर्ब बढी नाफा, एनआइसी एसियाको सबैभन्दा धेरै

खप्तड लघुवित्तले आईपीओ जारी गर्ने, बिक्री प्रबन्धकमा प्रभु क्यापिटल नियुक्त

तीन कम्पनीको सेयर मूल्य समायोजन

विद्युत खपत बढाउन प्राधिकरणले सुरु गर्यो अभियान

भ्याल्यू स्टक भनेको के हो, कसरी छान्ने यस्ता सेयर ?