बचतको व्याजदर घट्दा निक्षेपकर्ता मर्कामा, अत्याधिक तरलता हुँदा पनि अर्थतन्त्र भएन चलायमान

BFIS News
2025 May 11 20:00

बचतको व्याजदर घट्दा निक्षेपकर्ता मर्कामा, अत्याधिक तरलता हुँदा पनि अर्थतन्त्र भएन चलायमान

काठमाडौं, वैशाख २९ । राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको पछिल्लो तथ्यांकअनुसार अधिकांश बैंक तथा वित्तीय संस्थाका निक्षेप र कर्जाको ब्याजदरमा उल्लेख्य गिरावट आएको छ। तर नेपालको मौद्रिक तथा वित्तीय बजारमा पछिल्लो समय देखिएको ब्याजदरमा गिरावटले अर्थतन्त्रमा खासै सकारात्मक प्रभाव पार्न सकेको छैन। बैंक व्याजदर तल्लो विन्दुमा हुनु राम्रो मानिन्छ तर बैंकहरुमा कर्जाको माग ज्यादै न्युन छ।

२०७९/८० को चैत महिनामा ९१ दिने ट्रेजरी बिलको भारित औसत ब्याजदर ३.०० प्रतिशत थियो भने २०८०/८१ को चैतमा ३.०६ प्रतिशत पुगेको छ। अन्तर बैंक कारोबारको ब्याजदर भने २०७९/८० को ३.१० प्रतिशत बाट घटेर २०८०/८१ मा ३.०० प्रतिशत मा झरेको छ।

आधार दरमा उल्लेखनीय गिरावट

वाणिज्य बैंकहरुको औसत आधार दर २०७९/८० मा ८.५१ प्रतिशत थियो, जुन २०८०/८१ मा झरेर ६.२९ प्रतिशत मा आएको छ। विकास बैंकहरुको आधार दर १०.४१ प्रतिशत बाट ८.३४ प्रतिशत, र वित्त कम्पनीहरुको १२.०२ प्रतिशत बाट ९.१७ प्रतिशत मा घटेको छ।

निक्षेप र कर्जामा ब्याजदर घट्दा...

निक्षेप तर्फ हेर्दा, वाणिज्य बैंकहरुको भारित औसत ब्याजदर ६.५३ प्रतिशत बाट घटेर ४.४५ प्रतिशत, विकास बैंकहरुको ७.५८ प्रतिशत बाट ५.२२ प्रतिशत र वित्त कम्पनीहरुको ८.८२ प्रतिशत बाट ६.२४ प्रतिशत मा झरेको छ।

यसैगरी कर्जाको ब्याजदर पनि घटेको छ। वाणिज्य बैंकहरुको कर्जाको भारित औसत ब्याजदर १०.५५ प्रतिशत बाट घटेर ८.२२ प्रतिशत, विकास बैंकहरुको १२.१७ प्रतिशत बाट ९.५९ प्रतिशत, र वित्त कम्पनीहरुको १३.३६ प्रतिशत बाट १०.४० प्रतिशत मा झरेको छ।

अर्थतन्त्रमा यसको प्रभाव

ब्याजदरमा आएको गिरावटको प्रत्यक्ष प्रभाव लगानी र खर्चमा देखिन सक्छ। कम ब्याजदरले: उद्यमशीलता र लगानीलाई प्रोत्साहन दिन्छ किनभने सस्तो कर्जाबाट व्यवसाय विस्तार गर्न सजिलो हुन्छ। निजी उपभोगमा वृद्धि हुन्छ किनभने उपभोक्ताले कम ब्याजदरमा ऋण लिन सक्छन्। तर, बचत गर्ने प्रवृत्ति घट्ने सम्भावना हुन्छ, जसले निक्षेप संकलनमा प्रभाव पार्न सक्छ।

बैंकहरूको नाफामा दबाब पर्न सक्छ, विशेष गरी यदि कर्जाको गुणस्तर कमजोर भयो भने। विश्लेषकहरू भन्छन्, “ब्याजदर घट्नु आफैंमा सकारात्मक सूचक हो, तर यसले बैंकिङ प्रणालीको दीर्घकालीन स्थायित्व र अर्थतन्त्रको दीर्घकालीन गतिशीलतामाथि निर्भर गर्दछ।”

नेपालमा अहिले कुल ऋणको वृद्धिदर सुस्त रहेको सन्दर्भमा ब्याजदरमा गिरावटले केही राहत दिने अपेक्षा गरिएको छ। तर त्यसको दीर्घकालीन असर भने नीति निर्माताले चाँडै विश्लेषण गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ।

ब्याजदर घट्दा निक्षेपकर्तालाई मर्का

ब्याजदर घट्दा सबैभन्दा प्रत्यक्ष असर निक्षेपकर्तामाथि पर्छ। किनभने उनीहरूले बैंकमा राखेको रकमबाट प्राप्त गर्ने प्रतिफल घट्छ, जसले दीर्घकालीन वित्तीय योजना र बचत प्रवृत्तिमा असर पार्छ। विशेषतः पेन्सनर, अवकासप्राप्त कर्मचारी, र निश्चित आम्दानीमा भर पर्ने वर्गको लागि यो अवस्था चुनौतीपूर्ण हुन्छ।

जब निक्षेपको ब्याजदर घट्छ, त्यसले मुद्रास्फीतिलाई समेत विचार गर्दा वास्तविक प्रतिफल नकारात्मक हुन सक्छ। उदाहरणका लागि, यदि मुद्रास्फीति ५% छ भने र ब्याजदर ४% मात्रै भयो भने बचतकर्ताले आफ्नो पूँजी गुमाइरहेका हुन्छन्।

यसका कारण धेरैजसो निक्षेपकर्ता बैंकमा बचत गर्नेभन्दा वैकल्पिक लगानी–जस्तै शेयर बजार, सहकारी संस्था, सुन वा रियल स्टेटतर्फ आकर्षित हुने प्रवृत्ति देखिन्छ। तर यस्ता विकल्पमा जोखिम पनि बढी हुन्छ, जसले नविकसित वित्तीय सचेतनामा थप चुनौती ल्याउँछ।

ब्याजदर घट्नुले बचत प्रवृत्तिमा गिरावट, बैंकमा तरलता समस्या, र दिर्घकालीन पुँजी निर्माणमा असर पुर्‍याउन सक्छ। अतः नीति निर्माताले ब्याजदर निर्धारण गर्दा निक्षेपकर्ताको हितलाई समेत ध्यान दिनुपर्ने आवश्यकता छ।