तनहुँमा रेशम किरा पालन प्रतीकात्मक मात्र : कृषकहरूको चासो घट्दै

काठमाडौं, बैशाख २८ गते। एक समय "सेतो सुन" भनेर चिनिएको रेशम किरा पालन तनहुँमा अहिले प्रतीकात्मक मात्र सीमित बनेको छ।

विश्व बजारमा रेशम धागोको माग र मूल्य उच्च भए पनि स्थानीय कृषकहरूको चासो घट्दै जानु, पूर्वाधार अभाव, वातावरणीय संवेदनशीलता र बजारको अनुपस्थितिका कारण यो व्यवसाय संकटमा परेको हो।

बन्दीपुरस्थित औद्योगिक कीट विकास केन्द्रका कार्यकारी प्रमुख भवानीनाथ देवकोटाका अनुसार गण्डकी प्रदेशका केही जिल्लामा २०७८ सम्म व्यवसायिक रूपमा रेशम किरा पालन हुन्थ्यो। तर अहिले उक्त केन्द्रले बीउ संरक्षणको लागि मात्र पालन गर्दै आएको छ।

"अन्य बालीभन्दा रेशम किरा पालन धेरै संवेदनशील हुन्छ। सामान्य तापक्रमको उतारचढाव, प्रदूषण, र वातावरणीय परिवर्तनले पनि असर पार्न सक्छ," देवकोटाले भने, "यसका लागि विशेष पूर्वाधार चाहिन्छ, जुन विकास नहुनु नै कृषकको चासो घट्नुको मुख्य कारण हो।"

देवकोटाका अनुसार गण्डकी प्रदेशका कृषकहरूले आर्थिक वर्ष २०७९/८० देखि रेशम किरा पालन परित्याग गर्न थालेका हुन्।

रेशम किराको आहारको रूपमा प्रयोग हुने किम्बू (तुत) पात पहाडी वा बाँझो जमिनमा लगाउनुपर्ने भए पनि कृषकहरूलाई खेतमै लगाउन प्रेरित गरियो, जसले खाद्यान्न बालीको खेतीमा अवरोध पुर्‍यायो। फलस्वरूप, कृषकहरू पुनः परम्परागत बाली—तरकारी, फलफूल र धान—तर्फ फर्किए।

"२०७८ सम्म इक्का-दुक्का कृषकले रेशम किरा पाल्ने गरेका थिए," देवकोटाले भने, "अहिले भने यो केन्द्रले मात्र प्रदर्शनका लागि पालन गर्दै आएको छ।"

केन्द्रले खोपासी, काभ्रेपलाञ्चोकस्थित रेशम विकास केन्द्रबाट अण्डा ल्याएर २७–२८ डिग्री सेल्सियसमा इन्क्युबेट गर्छ। निस्केका कीराबाट २–३ दिनभित्र तेस्रो तथा चौथो चरणमा प्रवेश गर्छन् र लगभग ९–१० दिनमा पाँचौं चरणमा पुग्छन्। यस चरणमा कीराले लाराबाट कोया बनाउन थाल्छन्, जसबाट रेशम धागो निकालिन्छ।

एक उत्कृष्ट कोयाबाट करिब ८ सय मिटर धागो निकाल्न सकिन्छ। खोपासीमा कोया संकलनपछि दुई अभिभावक जातहरूलाई संकरण गरिन्छ र नयाँ अण्डा उत्पादन गरिन्छ, जुन दाङ, इटहरी, बिराटनगरलगायत स्थानमा व्यवसायिक कृषकलाई वितरण गरिन्छ।

"हामी वार्षिक बीउ संरक्षण बाहेक अरु केही गर्न सकेका छैनौं," देवकोटाले बताए। हाल केन्द्रमा करिब १ लाख २० हजार अण्डा उत्पादन भइरहेको छ, जसबाट लगभग ९० किलो कोया उत्पादन हुने अपेक्षा गरिएको छ।

हाल मौसमअनुसार वर्षमा दुईपटक मात्रै रेशम किरा पालन सम्भव भए पनि आवश्यक पूर्वाधार विकास भई वातावरण नियन्त्रणमा राख्न सकिएमा वर्षभरि चारपटक उत्पादन सम्भव हुने केन्द्रको विश्वास छ।

७ हेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको बन्दीपुरको कीट विकास केन्द्रले रेशम किरा पालनसँगै च्याउ खेती र मौरीपालन पनि गरिरहेको छ। गण्डकी प्रदेशका ११ जिल्लामा सेवा दिँदै आएको यो केन्द्र प्रदेश सरकारअन्तर्गत सञ्चालनमा छ।

१० स्वीकृत दरबन्दीमध्ये हाल ९ जना कर्मचारी कार्यरत छन्। "जनशक्ति सीमित हुँदा सबै जिल्लामा सेवा पुर्‍याउन कठिन भएको छ," देवकोटाले भने, "अबको वर्षदेखि तनहुँमा केन्द्रित भई स्थानीय आवश्यकता अनुसार कृषि अभ्यास प्रवर्द्धन गर्ने योजना छ।"

शैक्षिक भ्रमणमा आउने पर्यटक, विद्यार्थी, र सर्वसाधारणलाई सानो शुल्क लिएर अवलोकन गराउने र आम्दानीको स्रोत बनाउने योजनासमेत केन्द्रले बनाएको छ।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सम्बन्धित समाचार

गरिब देशहरुको सहयोगका लागि विश्व बैंकको ९३ अर्ब डलरको वित्तीय प्याकेज

१० वाणिज्य बैंकले ४ महिनामै कमाए अर्ब बढी नाफा, एनआइसी एसियाको सबैभन्दा धेरै

खप्तड लघुवित्तले आईपीओ जारी गर्ने, बिक्री प्रबन्धकमा प्रभु क्यापिटल नियुक्त

८ जिल्लामा विद्युत प्रणाली सुधारको काम सुरु

बिल एकम्यानको रणनीति : सस्तो सेयर किनेर व्यवस्थापन आफ्नै हातमा लिने

तीन कम्पनीको सेयर मूल्य समायोजन